Fouten maken hoort bij het leren van een tweede taal. Maar hoe kun je weten of er meer aan de hand is? Of hebben mensen moeite met lezen en spellen omdat ze last hebben van een onderliggende leerstoornis als dyslexie? Wil je dit kunnen herkennen, dan is het handig als je meer weet van de eerste taal.
Een mbo-docent die werkt met volwassenen die Nederlands leren als tweede taal, klopte met deze vragen aan bij de Kennisrotonde van het Nationaal Regieorgaan Onderwijsonderzoek (NRO). Het achterliggende idee: als iemand inderdaad last heeft van dyslexie, dan is er misschien extra ondersteuning nodig.
Literatuuronderzoek
Elly Koutamanis kreeg deze meerledige vraag onder ogen. Zij is als kennismakelaar spil in het proces van vraagstelling en beantwoording bij de Kennisrotonde. ‘Mijn nieuwsgierigheid was direct gewekt’, vertelt ze. ‘Ik heb zelf veel onderzoek gedaan naar meertaligheid en weet dat er grote verschillen zijn in hoe mensen nieuwe talen leren.’ Koutamanis schakelde de hulp in van dyslexie-expert Emmi Stuij, die voor het antwoord uitgebreid de literatuur indook. Stuij vertelt dat dyslexie een universele taalstoornis is die beïnvloedt hoe je hersenen geschreven taal verwerken. ‘Het maakt dus in principe niet uit welke taal je spreekt.’
Bij mensen zonder dyslexie-diagnose kan het knap lastig zijn om te herkennen of de fouten die ze maken niet alsnog het gevolg zijn van deze aandoening. ‘Er kunnen ook andere oorzaken zijn’, legt Koutamanis uit. ‘Zoals iemands leeftijd, hoe lang iemand al in Nederland is en de kwaliteit van het taalaanbod.’
Eerste taal
Veel fouten blijken samen te hangen met hoe de eerste taal in elkaar zit. Stuij: ‘In sommige talen, zoals het Italiaans, bestaat een sterke samenhang tussen klanken uit de gesproken taal en de schriftelijke weergave. In het Engels is dat veel minder; het Nederlands zit er tussenin. Iemand met dyslexie kan dan ook meer moeite ervaren met lezen in het Nederlands dan in het Italiaans. En het Chinese schrift gebruikt bijvoorbeeld karakters die een betekenis verbeelden en geen losse klank.’
Dit soort verschillen kan het leren van een tweede taal dus lastig maken voor mensen met én zonder dyslexie. Daar komt nog bij dat sommige letters in ons alfabet veel op elkaar lijken, zoals de b en d en de p en de q. Daarnaast kan verwarring ontstaan doordat voor een anderstalige student Nederlandse klanken als ui en eu moeilijk van elkaar te onderscheiden zijn. ‘Of doordat sommige klanken niet bestaan in de eerste taal’, zegt Stuij. Ook ontstaan fouten doordat woorden in de eerste en tweede taal er hetzelfde uitzien (en hetzelfde klinken), maar een totaal andere betekenis hebben. Denk aan het Nederlandse woord ‘bellen’, dat in het Duits ‘blaffen’ betekent.
Eyeopener
Het was voor Elly Koutamanis een eyeopener dat het veel uitmaakt hoe groot iemands woordenschat is. ‘Het helpt als iemand nieuwe woorden leert door te spreken en te luisteren. Daarna is het makkelijker om deze woorden te lezen; het is niet meer altijd nodig om ze letter voor letter te spellen.’
De vraagsteller vroeg zich af of mensen soms fouten maken in de lettervolgorde doordat in het Midden-Oosten talen van rechts naar links wordt geschreven. ‘Maar daar hebben we geen bewijs voor kunnen vinden’, zegt Koutamanis.
Hardnekkige achterstand
Wil je volwassen NT2-leerders effectief kunnen helpen bij het leren van Nederlands, dan helpt het dus als je iets weet van hun eerste taal, besluit ze. Daardoor kun je beter inschatten waar lees- en spellingsfouten vandaan komen. Voor dyslexie geldt namelijk dat dit een stoornis is die zich uit door een hardnekkige achterstand in het lezen en spellen van alle talen die iemand spreekt, ook al is de instructie en ondersteuning van de docent nog zo goed. ‘Het blijft wel lastig om het verschil te bepalen, omdat er zoveel factoren zijn die een rol spelen’, zegt Koutamanis. ‘Wil je het zeker weten, schakel dan in overleg met de student een expert in.’
Ben jij benieuwd naar meer vragen & antwoorden? Of wil je zelf een vraag indienen? Ga naar kennisrotonde.nl.