Stel: je bent ondernemer en je zoekt al tijden goed personeel. Als het nog langer duurt, moet je nee verkopen. Of dat doe je al. Slecht voor je bedrijf. En dan staat daar die derdejaars mbo-stagiair. Die betrokken gast die van aanpakken weet. Die gedreven meid die precies in je team past. Laat jij die nog gaan?
Heel veel werkgevers weten het antwoord. Niet gek als je bedenkt dat Nederlandse werkgevers het personeelstekort als hun grootste uitdaging zien. ‘Kom lekker hier werken. Je krijgt een mooi salaris, waardering, fijne collega’s en dat diploma komt nog wel.’ Zeg daar als jongere maar eens nee tegen. En waarom zouden ze ook? Vanwege het papiertje?
Structurele krapte
De traditionele reactie van het onderwijs op deze vorm van vroegtijdig school verlaten (vsv) – ook wel groenpluk genoemd – is al decennia dezelfde: we moeten ze vasthouden op school. Maar met de structurele krapte op de arbeidsmarkt wordt deze aanpak steeds lastiger. Kunnen we niet anders gaan kijken naar deze vorm van uitval? Nee, ik heb het dan natuurlijk niet over studenten die afhaken door een verkeerde studiekeuze. Die moeten we opvangen en goed begeleiden naar een studie die bij hen past. Ik heb het ook niet over de groep die afhaakt vanwege emotionele of sociale problemen. We moeten hard ons best doen om die jongeren vooruit te helpen en hen een opleiding aan te bieden.
Je krijgt echt wel een baan
Maar die derde groep uitvallers, die bij een stagebedrijf wil blijven, de ‘groenpluk’: moeten we die echt bij de haren terug naar school slepen? ‘Ja’, zeggen veel mensen. En dat is logisch. Ik – en velen met mij – hoor bij de generatie die opgroeide met de boodschap dat een diploma een grotere kans geeft op baanzekerheid. In de tijd dat ik van school kwam, waren er heel weinig banen en was er grote werkloosheid. Maar die tijd is veranderd en niet zo’n beetje ook. De schaarste aan personeel op de arbeidsmarkt groeit. Tot eind jaren dertig blijft de arbeidsmarkt zeker duurzaam ontwricht. De arbeidsproductiviteit stijgt niet genoeg, er is een tekort aan jonge mensen. Denk je dat het anders zal zijn als er een recessie komt? Wakker worden, die tijd is voorbij. Ben je flexibel, enthousiast en wil je werken? Dan krijg je echt wel een baan.
Skills: die zijn belangrijk
‘Ja’, zegt ook de overheid in Nederland. Sterker nog: als je deze jongeren niet terughaalt naar school, wordt de school financieel gekort. Dat kan toch anders? Nee, dat móet anders. Kansen vergroten voor studenten doen we niet meer door het uitreiken van een diploma. We bedienen werkgevers en werknemers beter als we scholen in vaardigheden of op zijn Engels: skills. Het trainen van skills voor een specifiek vak: dát is belangrijk. Net als de bagage die je in elke baan nodig hebt: communiceren, verbinden, leidinggeven, meedoen in een team.
Opgeknipte opleiding
‘Nee’, zeg ik dus. Laat die groenpluk lekker bloeien. En laten we als mbo-opleiders de uitdaging aangaan om deze jonge werknemers naast hun baan toch te blijven opleiden. Bied hen een aantrekkelijk aanbod dat ze buiten werktijd kunnen volgen. Door differentiatie en modulair onderwijs bijvoorbeeld. Een cursus puntlassen. Die misschien wordt gevolgd door een cursus samenwerken. Of leidinggeven. Of welke kant de werknemer dan ook op wil. Laten we mbo-opleidingen opknippen in kleinere modules, die je op de klassieke manier kunt volgen of via je eigen route. Natuurlijk volg je een bakkersopleiding als je bakker wil worden. Maar misschien zoek je ook een module fotografie om producten te presenteren. Of een cursus ondernemerschap. En de basisvaardigheden als taal en rekenen dan? Die kunnen we prima aanbieden in de context. Niet ‘hoeveel knikkers gaan er in deze pot’ maar ‘hoeveel gram meel in deze cake?’
Beloon langdurige leertijd
Zo worden opleidingen veel diverser en studenten veel gemotiveerder. En vergroten we de kans dat mensen een leven lang blijven leren en daarmee zichzelf en onze samenleving versterken. Dát moet onderdeel worden van ons systeem. Dus mijn boodschap is: vechten tegen groenpluk is kansloos. Omarm die. En beloon mbo-opleidingen die last hebben van groenpluk maar er toch in slagen om ex-studenten te blijven scholen. Haal de negatieve financiële prikkel weg. Goed voor de student, goed voor de werkgever én goed voor het onderwijs.
Rob Neutelings is voorzitter van de raad van bestuur van Curio. Hij schreef deze column op persoonlijke titel