COLUMN | Motivatie is een terugkerend onderwerp in het onderwijs, ook in het mbo. Vaak vindt men studenten in het mbo ongemotiveerd. Hoewel studenten zelf voor een opleiding kiezen, vertonen sommigen vaak tekenen van onbetrokkenheid. Ook in mijn klassen tref ik hangende en zuchtende studenten aan. Vaak hoor ik de verwachting dat studenten intrinsiek gemotiveerd moeten zijn, maar is dat realistisch?
Er wordt regelmatig geroepen dat we onze student intrinsiek moeten motiveren. Iets wat volgens mij niet kan. We kunnen wellicht motivatie stimuleren, maar kan dit ook bij intrinsieke motivatie? Want intrinsieke motivatie is dat je ergens plezier aan beleeft, je er (altijd) veel interesse in hebt. Werkt het motiverend als je plezier moet hebben?
Intrinsieke motivatie
Stel je voor dat je op 17-jarige leeftijd hebt besloten om een specifieke opleiding te volgen, met het doel om uiteindelijk in de zorg te gaan werken. Naast school maak je nieuwe vrienden, wil je uitgaan en ben je lid van een voetbalclub waarvoor je drie keer per week op het veld staat. Uiteraard gaat ‘voor niks de zon op’ dus je hebt ook nog een bijbaantje bij de plaatselijke supermarkt. En natuurlijk verandert er veel door al die puberhormonen. Dat merk je als je verliefd wordt en als je naar je lichaam kijkt. Daarnaast ervaar je onzekerheid want je weet niet hoe snel de aarde opwarmt en wat voor effect dit heeft op je aankomende leven. Ook weet je niet hoeveel oorlogen er nog bijkomen en hoe die jou gaan raken. En op korte termijn zie je jezelf niet een eigen huis kopen, omdat er weinig huizen zijn en de prijzen hoog. School is dan in het ‘ergste’ geval, niet meer dan een onderbreking van alles waarmee je bezig bent. Dan wordt er ook nog verwacht dat je (altijd) intrinsiek gemotiveerd bent, wat inhoudt dat je alle lessen met plezier volgt.
Extrinsieke motivatie
Het lijkt mij onrealistisch om te verwachten dat iedereen een les met plezier moet volgen. Daarnaast zijn er veel externe factoren aanwezig die motivatie beïnvloeden in ons onderwijs. Bij extrinsieke motivatie is er een externe factor aanwezig, die helpt om gemotiveerd te zijn. Dit komt vaak voor. Ook bij onze mbo-studenten. Ze hebben ergens een intrinsieke motivatie want ze zijn geïnteresseerd in een beroep. Maar ze volgen ook de opleiding om een diploma te halen, op wat kortere termijn om vakken te behalen en op zeer korte termijn om de les door te komen. Allemaal extrinsieke motivatie.
Inzicht in motivatie
Deci en Ryan (2020) hebben een theorie waarbij ze motivatie inzichtelijk hebben gemaakt. Deze theorie bevat zes verschillende vormen van motivatie. Eén van de vormen is intrinsieke motivatie en aan de andere kant zit een tegenovergestelde vorm; a-motivatie (oftewel geen motivatie). Daar tussenin beschrijven Deci en Ryan vier vormen van extrinsieke motivatie. Want de ene extrinsieke motivatie is de andere niet. Er is een vorm van intrinsieke waarde, waarbij iemand er persoonlijke waarde aan hecht om iets te doen. Een andere vorm van extrinsieke motivatie is dat iemand schuld, schaamte, angst en/of interne druk ervaart om iets te doen. De persoon doet iets omdat diegene het heel belangrijk vindt wat anderen daarvan vinden. Tot slot is er ook een vorm van motivatie waarbij iemand iets doet omdat er een beloning tegenover staat of een straf als je het niet doet.
Wisselende motivatie
Motivatie is geen stilstaand iets, het is veranderlijk. Iemand ervaart verschillende soorten motivatie en het soort motivatie verandert gedurende de dag. Er wordt vaak gedacht dat motivatie stilstaat en je het niet kunt veranderen, dat is dus niet zo. Alleen is er wel iets nodig om motivatie te veranderen.
Er zijn veel methodes en interventies gericht op het stimuleren van (verschillende vormen) van motivatie, maar ik denk dat hierin nog iets ontbreekt. Want als studenten zich bewust zijn in welke vorm van motivatie ze zitten, kunnen ze bedenken wat ze nodig hebben om in een andere vorm van motivatie te raken. Daarvoor hebben ze eerst inzicht nodig in de verschillende vormen van motivatie.
Dus als ‘we’ weer eens constateren dat studenten niet gemotiveerd zijn, laten we dan eens genuanceerder kijken naar motivatie. We hoeven niet meteen te zorgen dat studenten intrinsiek gemotiveerd zijn. Extrinsieke motivatie en bewustwording van motivatie bij onze mbo-studenten zou al heel mooi zijn. Onderwijs plezierig maken kan, maar motivatie stimuleren is meer dan dat!
