De tekorten op de arbeidsmarkt zijn zorgwekkend en leiden in toenemende mate tot problemen. Volgens het CBS zijn er inmiddels 133 vacatures voor elke 100 werklozen. Volgens Jacco Vonhof, voorzitter van MKB-Nederland, is intensiever contact tussen onderwijs en bedrijfsleven nodig.
De tekorten op de arbeidsmarkt zijn inmiddels dagelijks nieuws. Jacco Vonhof ervaart als ondernemer zelf de gevolgen. ‘In mijn schoonmaakbedrijf werken 2.600 mensen. Ook daar heb ik 180 openstaande vacatures. Daarbij zie en hoor ik als voorzitter van MKB-Nederland natuurlijk ook de geluiden uit andere branches. Inmiddels is er vrijwel geen enkele sector die niet wordt geplaagd door tekorten.’
Werken moet lonen
Vonhof hoort ook de geluiden die hogere lonen en betere arbeidsvoorwaarden als oplossing zien, zeker voor banen aan de basis van de arbeidsmarkt. Volgens hem is loonsverhoging een logische inhaalslag, maar niet één die tekorten oplost. ‘Het is niet vreemd dat we aan de basis van de arbeidsmarkt beter gaan betalen. Dat gebeurt ook, salarissen in cao’s gaan omhoog en ook secundaire arbeidsvoorwaarden worden aantrekkelijker. Maar dit zorgt niet voor extra mensen, hooguit voor mensen die van baan of van sector wisselen. Werken moet vooral lonen, stijging van het brutoloon of meer uren werken zorgt er nu niet automatisch voor dat mensen netto meer overhouden. Sterker, door het wegvallen van toeslagen bestaat zelfs de kans dat iemand er netto op achteruitgaat.’
Vergroten van het aanbod
‘Ik zie vooral veel in het vergroten van het aanbod’, vervolgt Vonhof. ‘We moeten kijken naar iedereen die wil werken maar niet meedoet. Chronisch zieken, mensen met een fysieke of een mentale beperking en ouderen, die laten we te veel staan. Migranten mogen pas aan het werk als ze een status hebben, dat duurt vaak jaren. Dan is het veel lastiger om ze nog te activeren. Maar zelfs als we alles doen wat we zouden kunnen doen, zijn we er misschien nog steeds niet. Ik denk dat het nodig is om extra arbeidsmigranten aan te trekken, maar dat moet je dan wel goed regelen. Bijvoorbeeld met tijdelijke arbeidscontracten of een systeem van green cards zoals de Verenigde Staten hebben. Goede huisvesting hoort daar ook bij.’ Een laatste optie die Vonhof noemt is digitalisering en robotisering. ‘We moeten blijven nadenken over innovaties op het gebied van repeterend, zwaar en gespecialiseerd werk.’
Intensieve samenwerking
Vonhof denkt dat intensiever contact tussen onderwijs en het bedrijfsleven nodig is. Beide zouden zich nog meer voor elkaar moeten openstellen. ‘Een uitspraak die ik wel eens heb gehoord is dat de muren van scholen niet zijn gebouwd om leerlingen binnen te houden maar om het dak te ondersteunen. Dat betekent voor mij hybride docenten uit het bedrijfsleven voor de klas en studenten uit de klas in bedrijven krijgen. En dat betekent ook samen nadenken hoe we mensen snel kunnen bij- en omscholen. Door eerdere opgedane competenties goed in beeld te krijgen, bijvoorbeeld door skillspaspoorten, en mensen alleen zaken aan te leren die ze niet kunnen maar wel nodig hebben. MKB-Nederland zet ook extra in op samenwerking met het onderwijs in de vorm van mkb-routes, duale leertrajecten en bbl-opleidingen. Die mkb-routes hebben we al voor het mbo en samen met de Vereniging Hogescholen gaan we ze ook ontwikkelen voor het hbo.
Uitdaging
Terugkijkend moeten we misschien constateren dat we het probleem van arbeidsmarktekorten hebben onderschat, concludeert Vonhof. ‘Rond 2000 hadden we te maken met een vergelijkbare krapte. Het was duidelijk dat die vooral demografische oorzaken had. Maar door opeenvolgende crises zijn we de krapte denk ik uit het oog verloren. Daarnaast was het de tijd van offshoring en een groot vertrouwen in digitalisering en automatisering. Maar dat is allemaal achteraf, ik kijk liever vooruit. Een ding is duidelijk: we krijgen dit probleem niet zomaar opgelost. Arbeidsmigratie is waarschijnlijk noodzakelijk zoals ik al zei, maar we moeten ook een fundamentele discussie voeren over onze toekomstige economie. De verhouding tussen werkenden en niet-werkenden wordt in de toekomst door demografische factoren nog schever. Nu krijgen we een voorproefje van de mogelijke effecten daarvan: een gewaarschuwd mens telt hopelijk voor twee.’
Dit is een ingekorte versie van een interview met Jacco Vonhof dat is verschenen in de nieuwsbrief van het Techniekpact, een samenwerkingsverband van onderwijsinstellingen, werkgevers- en werknemersorganisaties, regio’s en het Rijk. Het volledige artikel is hier te lezen.