Aan het begin van de zomervakantie verscheen ‘De Rendementsdenker’ van Lucas Zandberg. Het boek is een geromantiseerd verslag van de gebeurtenissen rondom ROC Leiden.
Weliswaar is de ‘plaats delict’ verplaatst naar een fictief ‘ROC Leyderschans’ in het noorden van het land, maar uit het boek zelf en de toelichting van de auteur kan iedereen opmaken dat het verhaal is geïnspireerd op de desastreuse recente ontwikkelingen in Leiden. Het boek leverde mij enkele uren zomers leesplezier op maar ook een merkwaardige ‘déja vu’.
Zure nasmaak
Het leesplezier betreft vooral de uitvergroting van de beschreven karakters. Iedereen die werkzaam is in het mbo zal de geportretteerde managers en docenten moeiteloos herkennen. Niet omdat je meerderen of collega’s in werkelijkheid zo zijn maar omdat ze altijd wel iets van de beschreven ‘trekjes’ hebben. Maar het kortstondig leesplezier was ook maar beperkt. Want die uitvergroting van eigenschappen maakt het boek eerder tot een parodie dan een realistisch verslag. Dat mag in een roman maar het veroorzaakt ook een beetje een zure nasmaak. Vandaar ook de ‘déja vu’ in de associatie met het boek Laatste schooldag (1994) van Jan Siebelink. Toen was het blijkbaar al niet veel anders. Want ook dat boek schetst een onthutsend beeld van de schoolpraktijk. En ook daarin de uitvergroting van karakters en gedrag.
Machtsconflicten
In een recensie schreef Elsbeth Etty: ‘Geen van Siebelinks leraren is geïnteresseerd in zijn leerlingen, noch in het vak dat zij geacht worden hun bij te brengen. Dit tekort – ik geloof dat het een tekort van Siebelink is en niet van leraren in het algemeen – maakt dat dit boek zijn titel niet waarmaakt. De auteur is zo gefixeerd op de machtsconflicten in de leiding, de hiërarchie in het docentencorps en de sociale aspecten van het leraarsbestaan, dat de verhalen net zo goed over de werknemers van een bank of van een verzekeringskantoor zouden kunnen handelen.’ Hoewel Zandberg oprecht geïnteresseerd lijkt in zijn vak en ook in zijn leerlingen richt ook hij zich voornamelijk op de machtsconflicten met de leiding, de hiërarchie onder leraren en het troosteloze leraarsbestaan. Daarmee doet hij tekort aan de dagelijkse praktijk en de betrokken leraren in het algemeen.
Haye van der Werf