OPINIE | De politiek doet er slecht aan om de vrije studiekeuze van mbo-studenten te beperken, betoogt Adnan Tekin van de MBO Raad. Hoewel het in tijden van arbeidskrapte verleidelijk lijkt om opleidingen strakker te sturen, schaadt dit juist de jongeren die kiezen voor studies die al goede baankansen hebben. Sterker nog, het kan leiden tot een afname van het aantal studenten, terwijl we hen als samenleving hard nodig hebben.
Het kabinet wil een pact sluiten met scholen, studenten en werkgevers om meer jongeren te laten kiezen voor studies in tekortsectoren zoals zorg, onderwijs en techniek. Het kabinet-Schoof erkent dat het groeiende personeelstekort een bedreiging vormt voor de Nederlandse welvaart en wil daarom gerichter opleiden voor deze sectoren. Tegelijkertijd vinden momenteel de open dagen plaats, waarop duizenden scholieren zich oriënteren op hun toekomstige studie. Het maken van de juiste keuze is complex, maar scholen staan klaar om hen te begeleiden, zodat ze met succes hun mbo-diploma behalen en een belangrijke maatschappelijke bijdrage kunnen leveren.
Seinen op groen
Mijn ervaring als voorzitter en als vader van een dochter die voor een mbo-opleiding koos, bevestigt dat keuzevrijheid essentieel is. Toch staat deze vrijheid onder druk. Sommige organisaties willen deze inperken om de tekorten op de arbeidsmarkt aan te pakken. Zij stellen dat te veel jongeren kiezen voor opleidingen met slechte arbeidsmarktperspectieven. Maar de cijfers van KiesMBO laten een ander beeld zien: in vrijwel alle sectoren staan de seinen op groen en is er werk te vinden. Ook de Onderwijsraad uitte recent zorgen en waarschuwde voor het vinden van een balans tussen de interesses van studenten en de behoeften van de arbeidsmarkt. Hier ben ik het volledig mee eens.
Vrije studiekeuze als fundament
Het recht om zelf een studierichting te kiezen, vormt de basis voor motivatie en succes. Jongeren die een opleiding volgen die aansluit bij hun passies en talenten, presteren beter en zijn meer betrokken. Beperking van deze keuzevrijheid leidt tot demotivatie en mogelijk zelfs uitval, wat zowel de student als de samenleving schaadt. Bovendien kampt het mbo al met een teruglopende instroom (van 504.000 in 2020 tot 467.000 nu). Teveel sturing richting tekortsectoren kan dit probleem verergeren en vmbo-leerlingen motiveren om naar de havo door te stromen, zodat ze op het hbo alsnog vrij kunnen kiezen. Dit werkt averechts.
Enthousiasmeren
Dat betekent niet dat we de arbeidsmarkt negeren. De oplossing ligt echter niet in dwang, maar in enthousiasmeren. Een brede basis in het eerste jaar helpt studenten kennismaken met diverse disciplines voordat ze zich specialiseren. Een oriëntatiejaar biedt jongeren de kans om verschillende vakgebieden te verkennen voordat ze een definitieve keuze maken. Daarnaast is vroegtijdige kennismaking met het mbo en het werkveld cruciaal. Bedrijfsbezoeken, gastlessen en praktijkprojecten geven een realistisch beeld van beroepen en nemen vooroordelen weg.
Onderwijsinstellingen moeten een omgeving creëren waarin studenten de vrijheid hebben om hun eigen pad te kiezen, terwijl we hen tegelijkertijd informeren over kansrijke sectoren. Met brede oriëntatie, vroegtijdige kennismaking en respect voor individuele keuzes kunnen we zowel de arbeidsmarkt als studenten optimaal ondersteunen. Dit is ook de boodschap tijdens onze open dagen. Ik hoop dat veel scholieren enthousiast kiezen voor het beroepsonderwijs, want met een mbo-diploma heb je goud in handen.
Adnan Tekin is voorzitter van de MBO Raad