COLUMN | Het is niet gemakkelijk om een boek te schrijven over je ervaringen in het onderwijs. Naast schrijftalent, observatievermogen en eindeloos geduld, energie en vooral tijd, vergt het ook nog eens diplomatie, loyaliteit en empathie. Geloof me: ik weet waarover ik praat. Toen mij gevraagd werd mijn boek te schrijven, wist ik dat het over mensen zou gaan. Studenten, natuurlijk, maar ook collega’s en leidinggevenden.
Omdat ik besloot dat mijn boek vooral een anekdotische liefdesverklaring aan het mbo en het werk als docent zou worden, voorzag ik niet zoveel problemen. Toch heb ik hier en daar best nog moeten lobbyen voor toestemming om verhalen te publiceren, heb ik verhalen en personages moeten ‘componeren’ en is er maar een die weet welke verhalen van A-Z precies kloppen: dat ben ik. En ik ga nooit de volledige waarheid onthullen. Dat is nou eenmaal het voorrecht van de schrijver.
Er zijn meer mensen die schrijven over het mbo. Zo ontving minister Robbert Dijkgraaf in oktober een verhalenbundel over het dagelijkse leven op een mbo-school tijdens een werkbezoek aan ROC Nijmegen. Een verhalenbundel over de onderwijsvernieuwing op een afdeling die ‘gepersonaliseerd leren’ wordt genoemd, waar klassikale lessen worden afgeschaft, docenten bij werkoverleg moeten ‘inchecken’ met smileys en…. oh wacht, die verhalenbundel kreeg minister Dijkgraaf natuurlijk níet. Had wel gekund, natuurlijk: schrijfster Paula van Manen werkte ooit bij ROC Nijmegen. Maar inmiddels heeft ze twee jaar geleden haar ontslag gekregen vanwege haar ‘Wanneer krijgen we weer les?’. En terwijl Paula thuis zit, mocht een andere docente háár boek overhandigen aan de minister. Dat is haar gegund, haar boek − met de zegen van het College van Bestuur van ROC Nijmegen, kennelijk − is goud waard, maar in oktober 2022 had nou juist het boek van Paula van Manen aan de minister overhandigd moeten worden.
Inmiddels mag ik zeggen dat Paula van Manen vanwege de publicatie van haar boek ontslagen is. Wat zegt u? Verstoorde arbeidsverhoudingen? Nee hoor, juist in oktober 2022 oordeelde de Hoge Raad ‘dat causaal verband bestaat tussen de publicatie van het boek en het ontbindingsverzoek, en daarmee dat het ontbindingsverzoek een inmenging in de vrijheid van meningsuiting oplevert.’ In gewonemensentaal: Paula is ontslagen vanwege haar boek en dat is een inbreuk op de vrijheid van meningsuiting. Reactie van ROC Nijmegen: ‘Er is niet gezegd dat wij verkeerd met de vrijheid van meningsuiting zijn omgegaan. De Hoge Raad zegt alleen dat de rechtmatigheid van het ontslag opnieuw moet worden getoetst.’ Oftewel, we gaan weer terug naar de rechter, we zetten de lettertjes wat anders, betalen weer wat juristen met gemeenschapsgeld en we gaan wéér vertellen waarom we Paula hebben ontslagen.
Ik snap en respecteer waarom ROC Nijmegen zich de afgelopen jaren stil heeft gehouden over deze kwestie. Maar nu heeft het een kans laten lopen. Wat is dat toch met onderwijsbestuurders? Lees dan mijn boek eens, en dan met name het hoofdstuk ‘Geeske’. Dan lees je hoe het erkennen van een fout je een stuk dichter bij de mensen brengt dan ten koste van alles je gelijk willen halen. ROC Nijmegen heeft dé kans laten lopen om dit fatsoenlijk af te handelen. Had gewoon je excuus gemaakt aan Paula van Manen. Had gewoon gezegd dat je ondanks haar kritiek toch vast blijft houden aan je onderwijsplan voor de afdeling. Ben je écht overtuigd van je onderwijsvisie, dan kun je wel tegen een stootje. En wat helemaal chique was geweest: had Paula van Manen de kans gegeven om tijdens het bezoek van de minister, toen je zelf de big shot aan het spelen was, haar boek aan Robbert Dijkgraaf te geven, terwijl je zelf knarsetandend toekeek. Zoals ik Paula een beetje ken, was ze wel op die uitnodiging ingegaan. Natuurlijk is dat moeilijk, maar hé, je hebt zelf je zegen gegeven aan een boek dat de titel Ons mbo draagt.
Ok, deze kans is gemist. Kom op ROC Nijmegen, dit kan beter. Maar laat die gang naar de rechter nou eens achterwege. Het wordt er alleen maar groezeliger op, zo. Voor Paula, mij en al die anderen hoef je het niet eens te doen. Doe het voor jezelf.
Conrad Berghoef, mbo-docent en auteur
Lees ook: Rechter moet opnieuw kijken naar ontslag kritische docent