Het ontslag van een docent die een kritisch boek schreef over de vernieuwing van het onderwijs moet opnieuw beoordeeld worden. Volgens de Hoge Raad moet het gerechtshof ook het aspect ‘vrijheid van meningsuiting’ meewegen.
In 2019 publiceerde Paula van Manen een kritisch boek over haar ervaringen als docent Pedagogisch Werk aan het ROC van Nijmegen. Volgens Van Manen, naast docent ook schrijfster van kinderboeken, voerde de opleiding in 2017 het onderwijsconcept ‘gepersonaliseerd leren’ overhaast in. Dit leidde volgens haar tot allerlei problemen bij de opleiding. De titel van het boek is dan ook ontleend aan een verzuchting van een student: ‘Wanneer krijgen we weer les?’
Ontslag
De publicatie van het boek leidde tot een schorsing en uiteindelijk ook tot het ontslag van de kritische docent. Volgens het ROC van Nijmegen ging het hierbij echter expliciet niet om de publicatie van het boek en de kritiek die hierin geuit werd. Problematisch is volgens de school dat collega’s van de auteur herkenbaar in het boek worden beschreven. Een deel van de collega’s – het onderwijsteam bestaat uit zo’n vijftig opleiders – voelde zich door het boek gekwetst. Ook verweet de school dat Van Manen in het boek vertrouwelijke financiële gegevens had opgenomen: de opleiding leed een groot financieel verlies.
Verstoorde verhoudingen
In september 2020 keurde de kantonrechter het ontslag goed. Het belangrijkste argument daarbij was dat er sprake is van een ‘verstoorde werkrelatie’. Volgens de kantonrechter ging het niet om de vrijheid van meningsuiting, maar om de verstoorde verhoudingen op de werkvloer. In hoger beroep onderschreef het gerechtshof Arnhem in 2021 deze redenatie: er was volgens het hof geen sprake van een inbreuk op de vrijheid van meningsuiting. Het ontslag bleef in stand, wel moest de school de docent een ontslagvergoeding geven.
Vrijheid van meningsuiting
Van Manen is tegen de uitspraak van het hof in beroep gegaan. En voorlopig met succes: de Hoge Raad is van mening dat het hof wel degelijk moet kijken naar het aspect ‘vrijheid van meningsuiting’. Of dit ook leidt tot een ander oordeel over het ontslag, is nog maar de vraag. Volgens ROC Nijmegen blijkt uit het besluit van de Hoge Raad niet dat het ontslag onjuist is: ‘Er is niet gezegd dat wij verkeerd met de vrijheid van meningsuiting zijn omgegaan. De Hoge Raad zegt alleen dat de rechtmatigheid van het ontslag opnieuw moet worden getoetst.’ De school ziet die toetsing met vertrouwen tegemoet, zegt een woordvoerster: ‘Er is nog steeds een duurzaam verstoorde arbeidsverhouding.’
Kritische noot
Paula van Manen zelf is erg blij met de uitspraak van de Hoge Raad. Ze spreekt van een principiële uitspraak voor het onderwijs: ‘Een kritische noot moet niet leiden tot ontslag. Daarom is deze uitspraak voor het hele onderwijs cruciaal.’ Het gerechtshof in Den Bosch zal nu opnieuw het ontslag moeten toetsen. Daarbij zal het hof ook het aspect ‘vrijheid van meningsuiting’ moeten meewegen. Of dit zwaarder weegt dan de verstoorde arbeidsrelatie zal dan blijken.
Lees hier de uitspraak van de Hoge Raad