Instrumenten als een persoonlijk ontwikkelplan kunnen positieve effecten hebben op de motivatie van studenten. Individuele begeleiding is daarbij cruciaal.
Voor loopbaanbegeleiding en -oriëntatie zetten mbo-scholen verschillende instrumenten in. Een daarvan is het persoonlijk ontwikkelingsplan (POP), vaak vergezeld van een persoonlijk actieplan (PAP). In het POP reflecteert de student op zijn of haar vaardigheden en competenties, en stelt aan de hand daarvan leerdoelen vast. In het PAP zet de student uiteen met welke acties hij of zij de leerdoelen kan bereiken en welke afspraken er met docenten of begeleiders gemaakt zijn.
Begeleiding
Uit onderzoek komt naar voren dat dit soort portfolio-instrumenten alleen effectief zijn als de student hierin voldoende wordt begeleid. Veel studenten zijn namelijk nog niet in staat om zelfstandig te reflecteren op hun ambities, kwaliteiten en motieven. Daardoor ervaren ze instrumenten als het POP als weinig zinvol. Ook kan het aantal reflectieopdrachten en het aantal op te stellen leerdoelen de betrokkenheid en motivatie van studenten negatief beïnvloeden.
Inzichten
Als studenten tot een goed reflectieproces komen, krijgen ze inzicht in wat ze moeten leren, hoe ze het beste leren en wat ze aan ondersteuning nodig hebben. Dit zijn voor studenten de eerste vereisten voor zelfsturend leren. Vervolgens is het belangrijk dat studenten de uitkomsten van reflectie kunnen omzetten in verbeteracties. Daarvoor zijn aanvullende competenties nodig, zoals zelfvertrouwen, doorzettingsvermogen, initiatief nemen en motivatie om te leren en te plannen.
Zelfreflectie
Goede begeleiding is dus cruciaal voor een zinvolle inzet van portfolio-instrumenten. Bij de feedback stelt de begeleider vragen die reflectie stimuleren. Daarnaast is er een balans tussen directieve en niet-directieve begeleiding, afgestemd op de behoefte aan autonomie van de student. Deze balans heeft een positief effect op de leermotivatie. De ervaringen van de student bepalen de inhoud van de gesprekken, die vooral gericht zijn op de toekomst, en niet alleen op studieresultaten. Ruimte voor persoonlijk contact kan een goede relatie tussen begeleider en student bevorderen. Het helpt wanneer de begeleider interesse toont en zich inleeft in de student. Het is nuttig om de professionele begeleiding te combineren met feedback van medestudenten. Studenten kunnen elkaar helpen om het reflectieproces goed op gang te brengen.
Kennisrotonde
Bovenstaande inzichten zijn door Kennisrotonde naar aanleiding van een vraag op een rij gezet. Lees het volledige rapport opgesteld als antwoord op deze vraag, inclusief geraadpleegde bronnen.
De ‘Kennisrotonde’ is een loket voor beantwoording van vragen over onderwijs. Iedereen die werkt in het onderwijs kan gebruik maken van het loket.
Lees ook: Kennisrotonde: snel antwoord op vragen over NP Onderwijs